Βαδίζοντας προς το Νέο Έτος
Η έλευση της Πρωτοχρονιάς ασφαλώς και δεν αφήνει κανένα αδιάφορο. Ακόμη και να το επιδίωκε κανείς δεν θα μπορούσε να μην προσέξει το λαμπερό διάκοσμο, τους αηβασίληδες, τα κάλαντα, τα δώρα και τα όσα άλλα συνδέονται με την πρώτη μέρα του χρόνου. Τι είναι όμως η Πρωτοχρονιά, σε τι διαφέρει από τις υπόλοιπες ημέρες και πώς καθιερώθηκε;
Το να επιθυμεί ο άνθρωπος να βάλει στη ζωή του μια νέα αρχή είναι φαινόμενο φυσιολογικό και παγκόσμιο και αποτελεί αναμφίβολα ψυχολογική ανάγκη. Η ανάγκη αυτή, σε συλλογικό επίπεδο, οδήγησε κατά καιρούς διάφορους λαούς να καθιερώσουν κάποιες ημέρες, τις οποίες συνδύασαν με διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις, που ως κύριο χαρακτηριστικό είχαν την επιθυμία για ξεπέρασμα, οδυνηρών συνήθως, καταστάσεων του παρελθόντος και την ελπίδα για την ανατολή μιας καλύτερης εποχής. Οι ημέρες αυτές καθορίζονταν με βάση κάποια σημαντικά γεγονότα, όπως η ίδρυση της Ρώμης για τους Ρωμαίους, η ανέγερση του Σινικού Τείχους για τους Κινέζους, η έναρξη της πρώτης Ολυμπιάδας για τους Έλληνες και η μετάβαση του Μωάμεθ από τη Μέκκα στη Μεδίνα για τους Μουσουλμάνους, κάποιες μεγάλες καταστροφές ή τη γέννηση ενός πολύ σημαντικού προσώπου. Σε αρκετές περιπτώσεις οι μέρες αυτές καθορίζονταν με βάση αστρονομικές παρατηρήσεις και ως Πρωτοχρονιά οριζόταν, για παράδειγμα, η 22° Δεκεμβρίου, μετά την οποία αρχίζει να μεγαλώνει η ημέρα ή η 22α Μαρτίου που συμπίπτει με την εαρινή ισημερία.
Ο μήνας Ιανουάριος, που είναι αφιερωμένος στο θεό Ιανό, προστέθηκε στο ρωμαϊκό ημερολόγιο μόλις στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. Με το σκεπτικό ότι ο Ιανός ήταν για τους Ρωμαίους ο θεός κάθε αρχής, ο μήνας αυτός τοποθετήθηκε πρώτος και κατά λογική συνέπεια η πρώτη του μέρα ορίστηκε ως πρώτη μέρα του πολιτικού έτους. Οι εκδηλώσεις για την Πρωτοχρονιά που γίνονται σήμερα, τα γλέντια και οι ανταλλαγές δώρων, που πραγματοποιούνται, είναι κατάλοιπα των ρωμαϊκών εορτασμών, που χαρακτήριζαν την έναρξη του νέου έτους.
Μετά τη διάδοση του Χριστιανισμού, η Ευρώπη δεν ακολούθησε την παλιά ρωμαϊκή παράδοση ως προς τον ορισμό της Πρωτοχρονιάς. Σε πολλές χώρες η 25η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε, αυτονόητα, ως Πρωτοχρονιά, από την άποψη ότι η Γέννηση του Χριστού σηματοδοτεί κυριολεκτικά την έναρξη μιας νέας εποχής. Σε άλλες περιοχές ως Πρωτοχρονιά γιορταζόταν, για τον ίδιο λόγο, η 25η Μαρτίου, ως ημέρα σύλληψης του Ιησού στα σπλάχνα της Θεοτόκου και επομένως ως απαρχή της σωτηρίας του κόσμου. Όπως είναι επίσης γνωστό, στο Βυζάντιο και εξ' αφορμής του ανοίγματος των φορολογικών καταλόγων, αλλά και της έναρξης της νέας παραγωγικής περιόδου, καθιερώθηκε, από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, η 1η Σεπτεμβρίου ως πρώτη ημέρα του εκκλησιαστικού έτους ή αρχή της Ινδύκτου, όπως ισχύει μέχρι σήμερα. Η υιοθέτηση της 1ης Ιανουαρίου ως Πρωτοχρονιάς από τους χριστιανικούς λαούς της Ευρώπης πραγματοποιήθηκε σταδιακά και γενικεύτηκε στα τέλη του 19ου αιώνα.
Οι ορθόδοξοι Χριστιανοί δεν πιστεύουν ότι την ημέρα της Πρωτοχρονιάς συμβαίνει κάτι, το οποίο κατά μαγικό τρόπο προκαλεί αλλαγές στον τρόπο ζωής των ανθρώπων. Έχοντας ως αφετηρία την Εκκλησιαστική μας παράδοση γνωρίζουν ότι αυτό που γιορτάζεται πρώτιστα την 1η Ιανουαρίου δεν είναι το νέο έτος αλλά, όπως λέει και ο στίχος των παραδοσιακών καλάντων: «Και νέον έτος αριθμεί η του Χριστού περιτομή και η μνήμη του Αγίου Ιεράρχου Βασιλείου».
Ο Χριστός μας, που προσέλαβε για χάρη μας την ανθρώπινη φύση, δεν ήρθε να καταργήσει τα ανθρώπινα, αλλά να τους δώσει πραγματικό νόημα. Την όγδοη μέρα από τη γέννηση Του υποβλήθηκε στη διαδικασία της περιτομής, όπως όριζε ο μωσαϊκός νόμος, για να δηλώσει με την αποκοπή τής σάρκας την ανάγκη για αποδέσμευση από την αμαρτία, αλλά και να προτυπώσει τα Πάθη και τον σταυρικό Του θάνατο. Το ουσιαστικότερο λοιπόν που θα έπρεπε να επιθυμεί και να εύχεται κανείς την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, είναι η διακοπή κάθε σχέσης με πάθη και αμαρτωλές συνήθειες και η έναρξη μιας νέας ζωής, σαν αυτή που δίδαξε και φανέρωσε ο Ιησούς με την επί γης παρουσία Του.
Στην αναζήτηση μιας νέας πορείας, που οδηγεί με ασφάλεια στην κατά Θεό ολοκλήρωση, ο χριστιανός και ιδιαίτερα, ο νέος έχει ως οδηγούς τους Αγίους της Εκκλησίας, ανάμεσα στους οποίους εξέχουσα θέση κατέχει ο Άγιος της Πρωτοχρονιάς, Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας Βασίλειος ο Μέγας. Η μίμηση της φιλομάθειας του, των ασκητικών του αγώνων, της αγάπης του για τους φτωχούς, του ενδιαφέροντος του για τη νεολαία και η μελέτη των εξαιρετικών συγγραμμάτων του, είναι συνταγές για μια πορεία διαφορετική από αυτή, που προτείνεται από τα σύγχρονα κοινωνικά συστήματα και οικονομικά συμφέροντα. Μιας τέτοιας ζωής αξίζει πραγματικά να ευχόμαστε τα έτη να είναι πολλά.
Ιανουάριος 2010
