Μαμώνια Σάββατο 24.8.2019
Του Μητροπολίτη Πάφου Γεωργίου
Μας εξέπληξε και πάλιν, θετικά, ο φίλος Νέαρχος Νεάρχου με το νέο, πρωτότυπο στη μορφή, έργο του «Το Γενεαλογικό Δένδρο των Μαμωνιών». Είχα την εντύπωση ότι, ύστερα από το μοναδικό και ανεπανάληπτο έργο του «Τα ΄Απαντα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄», τα άλλα έργα του για τον εθνάρχη Μακάριο και την αείμνηστη Ουρανία Κοκκίνου, αλλά και το έργο του με τίτλο «Μαμώνια στον περίγυρο της αλήθειας, του μύθου και του παραμυθιού», που παρουσιάστηκε σ’αυτό τον χώρο πριν λίγα χρόνια, θα ξεκουραζόταν, απολαμβάνοντας τους επαίνους των πολυπληθών μελετητών και αναγνωστών του.
Όμως,ο κ. Νεάρχου έχει την αίσθηση ότι κουβαλά στους ώμους του όλη την κληρονομιά των προγόνων και το χρέος να τη συντηρήσει αμόλυντη και να την γνωστοποιήσει και στους άλλους. Ότι δεν δικαιούται να δοθεί στην ανάπαυση και στον εφησυχασμό. Κι η εργασία του, πραγματικός ίλιγγος ταχύτητας, μας έφερε και πάλιν εδώ, να αποτιμήσουμε το έργο του και να αντλήσουμε διδάγματα από αυτό.
Όταν ο χρόνος καλπάζει και κυλά τόσο γρήγορα, για να μην παρασυρθούμε σε ανεπιθύμητες ατραπούς, πρέπει να κρατιώμαστε από τη Μνήμη. Η Μνήμη λεν ότι είναι αδελφή της Ευθύνης και της Εγρήγορσης. Οι άνθρωποι χωρίς μνήμη περιφέρονται ανέστιοι στο σήμερα, είναι σαν ξεριζωμένοι. Αν καταργηθεί η σημασία της στη ζωή, κάνει τους ανθρώπους πιο ευάλωτους, να χάνουν τις ρίζες τους. Η έλλειψη της τους κάνει να μη συσχετίζονται πολύ καλά με το κοινωνικό παρόν, με τον περίγυρό τους, στο συγκεκριμένο πλαίσιο που ζουν.
Ιδιαίτερα σήμερα, που άρχισε επικίνδυνα να διαδίδεται η άποψη ότι όσα συνιστούν ιστορικές μνήμες και παραδόσεις, όσα έχουν υφάνει στους αργαλειούς των αιώνων την εθνική μας ταυτότητα και κρατούν σε εγρήγορση τα αντανακλαστικά της ψυχής μας, όσα αποτελούν την καταγεγραμμένη μνήμη του έθνους, την Ιστορία μας, είναι ξεπερασμένα και συνιστούν εμπόδιο στην πρόοδο, έχουμε ανάγκη έργων όπως το υπό εξέταση, και καθοδηγητών, όπως ο Νέαρχος Νεάρχου, για να μην ξεστρατίσουμε.
Η παράθεση του γενεαλογικού δένδρου των Μαμωνιών δεν καταγράφει απλώς εκείνο που σημειώνει και ο Όμηρος, ότι «οίη τε φύλλων γενεή, τοιήδε και ανδρών», δηλ. όπως μια γενιά φύλλων διαδέχεται άλλην, που πέφτει το φθινόπωρο, έτσι και μια γενιά ανθρώπων διαδέχεται άλλην που πεθαίνει. Έννοιες όπως «οι πρόγονοί μου», «η οικογένειά μου» «το χωριό μου» και τόσες άλλες που χαρακτηρίζονται με το κτητικό «μου», έχουν μεγάλο βιωματικό αντίκρυσμα, που καθορίζουν στάσεις ψυχής και συμπεριφοράς και αποτελούν ακατάλυτη εσωτερική περιουσία. Πόσοι, υπερασπιζόμενοι αυτές τις έννοιες και τις αξίες που σηματοδοτούν, δεν έφτασαν εθελοντικά, κάποτε και αυθόρμητα, στα όρια της υπέρτατης θυσίας;
Η συνεχής διαδοχή των γενεών εξασφαλίζει την πολιτιστική συνοχή της κοινωνίας και συμβάλλει στην χωρίς κενά οικοδόμηση του μέλλοντος. Είναι η αριστοτελική «εντελέχεια» που συγκρατεί και ζωογονεί όλο τον θεσμό του έθνους. Πίσω από τα πρόσωπα και τις εποχές, διακρίνεται ένας ολόκληρος κόσμος βιωμάτων, αγώνων, αγωνιών, επιδιώξεων, θυσιών, που απαρτίζουν τη ζωή του λαού μας και που έχουν καθορίσει και στους Μαμωνίτες του σήμερα να είναι ό,τι ακριβώς είναι.
Μερικοί αμφισβητούν την ελληνική καταγωγή μας. Η έρευνα του κ. Νεάρχου , όμως, καταδεικνύει ότι Ελλάδα μαρτυρούν όχι μόνο η γλώσσα, η θρησκεία, και τα γονίδιά μας, αλλά ακόμα και τα ονόματα των προγόνων μας. Στα βαριά πλήγματα, που δεχόταν συνεχώς όλη η Κύπρος- και η περιοχή της Πάφου και των Μαμωνιών ειδικότερα- , με τα αφελληνιστικά μέτρα των διαδοχικών κατακτητών, οι πρόγονοί μας απαντούσαν με την ελληνική εξιοπρέπεια, προβάλλοντας ως ασπίδα τα στοιχεία της ιστορικής μας παράδοσης, δίνοντας στα παιδιά τους καθαρώς αρχαιοελληνικά ονόματα. Θυμάμαι συμφοιτητή από διπλανό, εδώ, χωριό που ονομαζόταν Αριστοτέλους Θεμιστοκλής του Μιλτιάδου και της Ιφιγενείας. Εξάλλου, πού, αλλού, σε ποιο άλλο ελληνικό μέρος, εκτός από την Κύπρο, οι άνθρωποι βαφτίζουν τις κόρες τους με το όνομα Ελλάδα;
Ο συγγραφέας καταδεικνύει, με την έρευνά του, ότι δεν υπήρξαν ποτέ γάμοι, ούτε και παράνομες συμβιώσεις, μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων στα Μαμώνια, παρόλο που το χωριό ήταν μεικτό. Καμιά δύναμη δεν μπόρεσε να υπερκεράσει τη σαφή διαχωριστική γραμμή που ώθησε το Γένος να μείνει μονήρες και ανάδελφο μέσα στον κατακλυσμό των βαρβάρων, άμεικτο, κατά το λεγόμενο, «ώσπερ το ύδωρ και το έλαιον», προς τους κατακτητές. Είχαν πάντοτε οι κάτοικοι της περιοχής, όπως και όλοι οι Έλληνες της Κύπρου, βαθιά επίγνωση της ταυτότητάς τους, της εθνικής και θρησκευτικής αυτοσυνειδησίας τους.
Το έργο του κ. Νεάρχου και ο πολύς κόπος που κατέβαλε και τον οποίο κατανοούμε όλοι, μας υπενθυμίζουν έντονα και το δικό μας χρέος και τη δική μας ευθύνη. Αναφέρομαι στη συντήρηση αυτής της παράδοσης και στην εμμονή στις αξίες που δημιούργησε το έθνος μας.
Στην ομιλία του, όταν παραλάμβανε το βραβείο Νόμπελ, ο Γιώργος Σεφέρης είπε μεταξύ άλλων και τα εξής: «Οι Έλληνες περάσαμε βάσανα πολλά. Στο διάβα των αιώνων πολλοί μηδίσανε, πολλοί κατάντησαν γραικύλοι, πολλοί εξισλαμίστηκαν και γίνηκαν γενίτσαροι, αρκετοί συνεργάστηκαν με τους Φράγκους, μπολιάστηκαν με τη νοοτροπία τους και αφομοιώθηκαν απ’αυτούς. Όμως πάντα υπήρχαν οι Έλληνες που διατηρούσαν τη συνέχεια και την παρέδιδαν στην επόμενη γενιά…» Έχουμε χρέος να μιμηθούμε αυτούς τους τελευταίους.
Ο κίνδυνος για μας είναι ιδιαίτερα μεγάλος σήμερα, με τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση και την επιχειρούμενη ανατροπή της κλίμακας των αξιών. Ένας μεγάλος Ιεράρχης του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο μακαριστός Χαλκηδόνος Μελίτων, λέει ότι «η εικόνα της παρούσης ώρας μοιάζει με μια μεγάλη προθήκη καταστήματος όπου είναι εκτεθειμένα ακριβά και φτηνά αντικείμενα και όπου τη νύχτα το χέρι κάποιου επιτήδειου άλλαξε τις πινακίδες των τιμών και έβαλε τις ψηλές τιμές στα φτηνά αντικείμενα και τις φτηνές τιμές στα ακριβά αντικείμενα». Και πράγματι! Επιδιώκεται πολλάκις, σήμερα, το ευτελές, που θεωρείται ανώτερο, ενώ παραγνωρίζονται αξίες και μόνιμα αγαθά. Για χάρη ψεύτικων ουτοπιών που επαγγέλλεται η παγκοσμιοποίηση, και για μηδαμινής αξίας πράγματα θα απαρνηθούμε τους εαυτούς μας και θα διαγράψουμε την πολιτιστική μας παράδοση;
Λαοί που διαγράφουν από τη ζωή τους την Ιστορία, τους προγόνους τους, τις παραδόσεις και την πνευματική τους κληρονομιά, αποκόπτονται από τις ρίζες τους, χάνουν τη συνείδηση της εθνικής τους ταυτότητας και βυθίζονται στον ωκεανό της ανυπαρξίας και της λησμονιάς. Μόνο τα έθνη που δεν λησμονούν, συνεχίζουν να έχουν Ιστορία. Μόνον εκείνοι που έχουν συνείδηση του παρελθόντος είναι και κατά το παρόν άξιοι της Ιστορίας. Μόνον όσοι γνωρίζουν να αντλούν από τους θησαυρούς της μνήμης τους, βαδίζουν ισχυρά προς το μέλλον.
Κάθε φορά που οι ελληνικοί καιροί στενεύουν και τα πεπρωμένα μας ως έθνους και ως ανθρώπων συνθλίβονται από τους ανέμους της αδικίας· κάθε φορά που δοκιμάζεται η αντοχή του Γένους, που πλήττεται η τιμή και κινδυνεύει όχι μόνο η εθνική, αλλά και η φυσική ύπαρξή μας, τώρα που η ελληνική αξιοπρέπεια προσπαθεί να μελετήσει την αντίδραση και τη βούληση των Ελλήνων, ένα έχουμε χρέος. Σαν άλλος μυθικός Αίαντας να στραφούμε στη γη μας, το πάτριο έδαφος, τις παραδόσεις και την Ιστορία μας για να αντλήσουμε δυνάμεις.
Γιατί, κατά τον ποιητή ‘χρωστούμε σ’ όσους ήλθαν, πέρασαν… Κριτές θα μας δικάσουν… κι οι νεκροί».
Τελειώνοντας θα’ θελα να συγχαρώ και πάλιν θερμά τον φίλο συγγραφέα κ. Νέαρχο Νεάρχου για τα ερεθίσματα που μας έδωσε, αλλά και να ευχαριστήσω τους σημερινούς λιγοστούς κατοίκους των Μαμωνιών που αναπληρώνουν το χρέος των πολλών. Αναγνωρίζουμε και τιμούμε την προσφορά σας, να κρατάτε αναμμένο το καντήλι της Παναγίας της Χρυσομαμωνίτισσας, και τις πατρογονικές παραδόσεις σας, να περιποιείστε τους τάφους των πατέρων σας και να δίνετε πνοή σε χώρους που προηγουμένως έσφυζαν από ζωή, όπως το διπλανό μας σχολείο και τα εγκαταλελειμένα εξωκκλήσια μας· να διαλαλείτε, έμπρακτα, με την τοπική λαλιά σας, την ελληνικότητα του τόπου μας. Να ξέρετε τόσο εσείς, όσο και οι απόδημοι της κοινότητας σας, ότι είναι μεγάλο πράγμα να έχεις τη δυνατότητα να ζεις, ή να επισκέπτεσαι το χωριό σου. Ρωτήστε τους πρόσφυγες και θα δείτε ότι ο μεγαλύτερός τους καημός δεν είναι ούτε οι περιουσίες που έχασαν, ούτε η στέρηση οποιασδήποτε κοινωνικής ανέλιξης Είναι η στέρηση της δυνατότητας να επισκεφθούν το χωριό τους, να θυμηθούν και να ζήσουν ξανά τα παιδικά τους βιώματα, να δουν τις εκκλησίες, τα σχολεία, τα σπίτια τους…
Και πάλιν σας συγχαίρω και ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δώσατε σήμερα.
